Huidkanker komt wereldwijd heel frequent voor. Het is de meest voorkomende vorm van kanker onder blanke huidtypes. In België is huidkanker momenteel de snelst stijgende kanker in aantal patiënten.
Huidkanker bestaat in verschillende vormen. De drie belangrijkste typen die men onderscheidt, zijn:
Basaalcelcarcinoom
Dit is de meest voorkomende vorm van huidkanker (ongeveer 85 procent van alle huidkankers). Basaalcelcarcinomen komen voornamelijk voor bij oudere personen met een gemiddelde leeftijd van 70 jaar. Echter, de laatste jaren heeft er een leeftijdsverschuiving plaatsgevonden waardoor basaalcelcarcinomen in de praktijk ook steeds meer bij relatief jongere patiënten gezien worden. Basaalcelcarcinomen zaaien in principe nooit uit.
Plaveiselcelcarcinoom
Dit type omvat ongeveer 10 procent van alle huidkankers. Een plaveiselcelcarcinoom wordt in de praktijk ook wel een “spinocellulair carcinoom” genoemd. Deze vorm van huidkanker wordt vooral gezien bij oudere personen vanaf de leeftijd van 60 jaar. In tegenstelling tot een basaalcelcarcinoom, is een plaveiselcelcarcinoom wel in staat om uit te zaaien. Een plaveiselcelcarcinoom wordt soms voorafgegaan door een voorstadium van huidkanker.
Melanoom
Dit type huidkanker komt minder frequent voor dan de hierboven reeds beschreven kankers (ongeveer 5 procent van alle huidkankers), maar is wel bekend als de meest levensbedreigende vorm van huidkanker. De laatste jaren is het aantal melanomen onder de bevolking exponentieel gestegen. Melanomen kunnen in theorie op alle leeftijden ontstaan, maar worden het meest gezien bij patiënten tussen de leeftijd van 30 en 60 jaar. Ze kunnen soms vrij snel groeien en uitzaaien.
Oorzaken
De belangrijkste oorzaak van huidkanker is overmatige blootstelling aan ultraviolette (UV) straling. Buitensporige en langdurige blootstelling aan UV-straling kan de cellen van onze huid ernstig beschadigen. Het gevolg hiervan is dat sommige cellen zich ongeremd gaan delen, wat na vele jaren uiteindelijk in huidkanker kan resulteren. Ook de blootstelling aan UV-straling tijdens de kinderjaren en het aantal keren dat men in het verleden verbrand is geweest door de zon zijn factoren die het risico op het ontwikkelen van huidkanker verhogen.
Symptomen
Bij iedere onverklaarbare verandering in de structuur van de huid moet men bedacht zijn op huidkanker. Afhankelijk van het type tumor, kunnen (potentieel) kwaadaardige letstels zich presenteren op verschillende manieren:
- Ruw aanvoelende, gemakkelijk bloedende plekjes, eventueel jeukend of pijnlijk
- Wondjes die niet vanzelf genezen
- Gezwelletjes die geleidelijk groter worden
- Afwijkende moedervlekken
Een melanoom kan ontstaan uit een onrustige moedervlek. Het is niet altijd even gemakkelijk om een onschuldige moedervlek te onderscheiden van een kwaadaardig letsel. Een vaak gebruikt hulpmiddeltje is de ABCDE-regel, waarbij men op basis van de symmetrie, rand, kleur, diameter en evolutie van een moedervlek tijdig melanomen tracht te herkennen.
Basaalcelcarcinomen en plaveiselcelcarcinomen komen vaker voor op zonblootgestelde delen van het lichaam zoals het gelaat, de rug, de nek, de schedel (bij kalende mannen) en de handen. Melanomen kunnen daarentegen overal op het lichaam voorkomen.
Risicofactoren
Huidkanker kan in principe bij iedereen onstaan. Er zijn echter een aantal risicogroepen bij wie huidkanker frequenter voorkomt:
- personen met een blank huidtype die sneller verbranden in de zon
- personen met een familiale geschiedenis van huidkanker
- oudere mensen
- personen met een verminderd afweersysteem (bv. AIDS-patiënten, transplantpatiënten, patiënten met bloedziekten, patiënten onder chemotherapie)
- rokers
- personen met een buitenberoep
- personen met vele onregelmatige moedervlekken
Onderzoeken
De dermatoloog zal verdachte huidafwijkingen inspecteren en beoordelen op basis van een aantal typerende kenmerken.
Een totale huidinspectie kan uitgevoerd worden om voorlopers van huidkanker en huidkanker zelf (basaalcelcarcinomen, plaveiselcelcarcinomen en melanomen) op te sporen. Vaak kan de diagnose reeds met het blote oog gesteld worden. De dermatoloog beschikt daarnaast over een dermatoscoop om de structuren van de huid sterk vergroot in beeld te brengen.
Wanneer de dermatoloog vermoedt dat er mogelijks sprake is van huidkanker, dan zal er door hem / haar een stukje weefsel onder plaatselijke verdoving weggenomen worden (biopt). Indien er sprake is van een melanoom of als er zeer duidelijke aanwijzingen zijn dat het om een huidkanker gaat, dan zal de tumor meteen in zijn geheel verwijderd worden. Het verwijderde weefsel wordt vervolgens doorgestuurd naar een laboratorium, waar een patholoog onder de microscoop uiteindelijk de definitieve diagnose zal kunnen stellen
Behandelingen
De behandeling van huidkanker is afhankelijk van het type, de lokalisatie en de grootte van de tumor.
Ook de leeftijd van de patiënt en de ervaring van de arts spelen een rol. In overleg met de patiënt wordt uiteindelijk beslist welke behandeling het meest geschikt is, met het oog op het best mogelijke resultaat.
Operatie
Onder lokale verdoving wordt de tumor volledig weggesneden. De resulterende wonde wordt vervolgens gehecht.
Bevriezing : de tumor wordt gecontroleerd bevroren met vloeibare stikstof. Echter niet elk type huidkanker kan op deze manier behandeld worden.
Therapie
Lokale chemotherapie
Celdodende medicatie zoals 5-fluorouracil (EfudixÒ)
Lokale immunomodulerende therapie
Afweerstimulerende medicatie zoals Imiquimod (AldaraÒ)
Photodynamische therapie
Lokaal wordt een lichtgevoelige stof aangebracht die door de kankercellen selectief wordt opgenomen. Hierdoor worden de kwaadaardige huidcellen extreem gevoelig aan licht. Na belichting sterven deze cellen af om vervolgens na enkele weken vervangen te worden door nieuwe, gezonde huidcellen.
Radiotherapie (bestraling)
Door middel van radioactieve straling zullen de tumorcellen vernietigd worden.
Patiëntenverenigingen
Info: dienst huid- en haarziekten, 21 januari 2020