Psoriasis is een chronische inflammatoire aandoening die gekenmerkt wordt door het spontaan ontstaan van rode huidletsels met zilverwitte schilfering. Deze letsels voelen verdikt aan waardoor men vaak van plaques spreekt. Er kunnen ook nagelafwijkingen en gewrichtsklachten optreden.
Ongeveer 3 procent van de volwassenen in België heeft psoriasis. Hoewel de ziekte op elke leeftijd kan ontstaan, beginnen de eerste symptomen meestal op jongvolwassen leeftijd. Momenteel is er nog geen behandeling die psoriasis kan genezen. Er zijn echter wel verschillende behandelingen die kunnen helpen om de symptomen onder controle te houden.
Symptomen
Er zijn meerdere varianten van psoriasis; de meest voorkomende zijn:
Psoriasis vulgaris
Dit is de meest voorkomende vorm van psoriasis en treft ongeveer 90% van de patiënten met psoriasis. Ze wordt gekenmerkt door dikke, rode plaques met schubbige, witte schilfering. De plaques komen typisch voor op de ellebogen, de knieën, de navel en de hoofdhuid. Indien het enkel op de hoofdhuid voorkomt, spreekt men ook van psoriasis capitis. Beschadiging van de huid (bijvoorbeeld door te krabben) kan het ontstaan van psoriasis uitlokken en de huidletsels verder uitbreiden. Deze reactie is gekend als het Koebner-fenomeen.
Psoriasis guttata
Druppelvormige letsels van enkele millimeters met zilverwitte schilfering zijn kenmerkend voor psoriasis guttata. Deze variant komt meer voor bij kinderen en ontstaat vaak na een bacteriële (keel)infectie.
Psoriasis pustulosa
Zeldzame vorm van psoriasis waarbij met etter gevulde blaasjes ontstaan, meestal op de handpalmen en voetzolen.
Psoriasis inversa
Psoriasis ter hoogte van de liezen en huidplooien. Door wrijving en de vochtige omgeving staat roodheid op de voorgrond en kan schilfering ontbreken.
Ongeveer 50 procent van de patiënten met psoriasis heeft naast huidletsels ook nagelafwijkingen of gewrichtsklachten.
Ter hoogte van de nagels kunnen er putjes ontstaan of geelverkleuring van de nagelrand (olievlekfenomeen).
Bij gewrichtsaantasting treden reumatische klachten op zoals ochtendstijfheid en nachtelijke pijnen.
Patiënten met psoriasis hebben een hoger risico op het ontwikkelen van inflammatoire darmziekten zoals colitis ulcerosa en ziekte van Crohn.
Oorzaken
Psoriasis ontstaat door ontregeling van het immuunsysteem ter hoogte van de huid. Hierdoor treedt er versnelde deling op van de huidcellen en verminderde uitrijping. Omdat de cellen niet normaal uitrijpen, zullen ze zich lokaal opstapelen wat leidt tot verdikking van de huid en abnormale schilferingvorming. Bij een gezonde huid treedt hernieuwing op elke 6-7 dagen. Bij psoriasis duurt dit proces 26-27 dagen.
De exacte oorzaak van psoriasis is tot op heden onbekend. Er wordt aangenomen dat de ziekte ontstaat door een samenspel van genetica en omgevingsfactoren. Patiënten waarvan één ouder psoriasis heeft, hebben 10 procent kans om zelf de ziekte te ontwikkelen. Als beide ouders psoriasis hebben, stijgt dit percentage tot 50 procent.
Naast een genetische aanleg is er ook een externe, uitlokkende factor nodig om de ziekte tot uiting te laten komen. Bewezen uitlokkende factoren zijn beschadiging van de huid, infecties en bepaalde medicamenten. Ook stress wordt vaak aangehaald als vermoedelijke trigger.
Psoriasis is dus geen besmettelijke ziekte en kan niet overgedragen worden naar andere mensen.
Onderzoek
De diagnose van psoriasis wordt meestal gesteld aan de hand van het uitzicht van de huidletsels. Als de arts twijfelt aan de diagnose, kan een huidbiopsie genomen worden om het huidletsel microscopisch te laten onderzoeken. Hierbij wordt een klein stukje huid van 4 mm weggenomen onder lokale verdoving.
De Psoriasis Area Severy Index (PASI) is een score systeem dat gebruikt wordt om de ernst van de ziekte te beoordelen.
Behandeling
Afhankelijk van de ernst van de ziekte en het beloop zijn er verschillende mogelijkheden
Therapie
Lokale therapie
Lokale crèmes en zalven vormen de hoeksteen in de behandeling van psoriasis. Corticoïden hebben het krachtigste effect en vormen vaak de basis van de behandeling. Ze zorgen voor ontstekingsremming en remmen de versnelde celdeling. Daarnaast kunnen ook vitamine D3-analogen of salicylzuur worden aangewend als lokale therapie, al dan niet in combinatie met corticoïden. Vitamine D3-analogen (calcitriol en calcipotriol) hebben ook een remmend effect op de celdeling maar het werkingsmechanisme is trager en minder krachtig dan dit van corticoïden. Salicylzuur zorgt voor loslating van de schilfering waardoor andere werkzame stoffen dieper kunnen doordringen. Preparaten op basis van teer worden nog zelden gebruikt gezien de storende geur en het slechte gebruiksgemak.
Lichttherapie
De volgende stap in de aanpak van psoriasis is lichtbehandeling. Hierbij kan geopteerd worden voor PUVA of UVB. Bij PUVA worden de huidletsels blootgesteld aan UVA-straling nadat een psoraleen werd ingenomen. Omdat de inname van psoraleen misselijkheid kan veroorzaken, geniet lichttherapie met UVB-straling momenteel de voorkeur. Hierbij wordt gebruik gemaakt van smalbandig UVB-licht waarmee men de aangetaste huid bestraalt. Gebruik van lichttherapie impliceert dat de patiënt zich enkele dagen per week dient te verplaatsen naar een centrum met lichtcabines (zonnecentrum of ziekenhuis).
Medicatie
Wanneer lokale therapie en lichtbehandeling onvoldoende effect hebben, kan een systeembehandeling met orale medicatie opgestart worden. De meest effectieve orale medicamenten zijn methotrexaat, cyclosporine en retinoïden. Methotrexaat en cyclosporine zorgen voor onderdrukking van het immuunsysteem, retinoïden remmen de celdeling en stimuleren de uitrijping van huidcellen. Gezien het potentieel risico op bijwerkingen zijn regelmatige bloedcontroles essentieel bij gebruik van deze medicatie.
De laatste jaren is een nieuwe medicatiegroep ontwikkeld in de behandeling van psoriasis, de zogenaamde ‘biologicals’. Deze medicamenten zijn beschikbaar onder de vorm van inspuitingen die door de patiënt zelf of een verpleegkundige gezet worden. In tegenstelling tot methotrexaat en cyclosporine dat het volledige immuunsysteem onderdrukt, hebben biologicals een specifiek immunosuppressief effect dat slechts een klein deel van het immuunsysteem blokkeert. Hierdoor is het risico op bijwerkingen lager en het gebruik op lange termijn veiliger. Gezien de hoge kostprijs van deze nieuwe medicatie, kan ze echter enkel gebruikt worden bij patiënten met ernstige psoriasis dat onvoldoende opklaart na gebruik van voorgaande therapieën.
Tenslotte zijn er ook nieuwe orale behandelingen zoals de small-molecule aprimelast ontwikkeld die het immuunsysteem op een selectievere manier afremmen.
Info: dienst haar- en huidziekten, 23 september 2020