Het overkomt iedereen in de zorg: er zijn situaties waarin we ons de vraag stellen: “Zijn we hier niet te hardnekkig bezig?”. Bieden we met de voorgestelde behandeling genoeg levenskwaliteit en toekomstperspectief? Is het nog zinvol om verder te doen?
Omgekeerd kan het ook gebeuren dat je als patiënt geen verdere behandeling wenst, ook al zijn de opties nog niet uitgeput. Of je familie gaat niet akkoord met de je weloverwogen beslissing om te stoppen met therapie.
Als dergelijke bezorgdheden niet uitgesproken en uitgeklaard worden, kan dit zorgen voor een wrang gevoel en de beklijvende vraag of de geboden zorg wel goede zorg is.
Wat is zinvol medisch handelen?
Zinvol medisch handelen houdt in dat er een redelijke waarschijnlijkheid is dat een betekenisvol herstel of stabilisatie mogelijk is. Betekenisvol betekent dat je aan je sociaal leven kan deelnemen op een manier die je als waardig en waardevol beschouwt. De vraag of een bepaald medisch handelen al dan niet zinvol is, kan gaan over het opstarten; niet opstarten; voortzetten; dan wel stopzetten van medisch handelen. Die vraag is niet altijd eenduidig te beantwoorden.
De zinvolheid van het handelen hangt af van:
- wat medisch zinvol is
de medisch-technische (evidencebased) opinie over diagnose, vooruitzichten, behandelmogelijkheden en de verwachte voor- en nadelen - wat er voor jou als individu zinvol is
de verwachtingen, bezorgdheden, waarden en het specifieke doel van jou als patiënt. Bij vragen rond zinvol medisch handelen vertrekken we altijd van een specifiek geval en gaan we individueel te werk.
Het bevragen van de zinvolheid van medisch handelen
Het medisch zinvolle
Duidelijke informatie
Bij elke medische handeling, moet je als patiënt duidelijke informatie krijgen over je situatie. Jij moet toestemming kunnen geven of eventuele medische tussenkomsten weigeren. De geïnformeerde toestemming die elke patiënt moet ondertekenen voor een aantal medische handelingen, geeft meer uitleg over de diagnose, behandelmogelijkheden, vooruitzichten en mogelijke risico’s.
Om het je als patiënt mogelijk te maken een beslissing te nemen, moet de zorgverlener openlijk communiceren over de vooruitzichten. Bij het meedelen van slecht nieuws, gaat het hier vaak fout. Je begrijpt niet altijd de soms technische verwoording. Je verdringt het slechte nieuws of ïnterpreteert het anders. Het is dus bijzonder belangrijk is om die informatie herhaaldelijk en in begrijpelijke taal aan jou mee te geven.
Terughoudendheid
De zorgverlener voelt soms terughoudendheid om alle informatie met jou als patiënt te delen, uit schrik om hoop af te nemen. Men onderschat evenwel vaak de draagkracht van de patiënt. Voor jou als patiënt kan het ook voordelen meebrengen als je situatie duidelijk is.
Het scheppen van de illusie van hoop gaat ook in tegen de professionaliteit en het ethisch gedrag dat verwacht wordt van beroepsbeoefenaars. Het gesprek met de patiënt vergt uiteraard tijd en gebeurt best in stappen om niet te confronterend over te komen.
Respect voor niet willen weten
Daarnaast zijn er patiënten die liever niet zelf de beslissing nemen over hun verdere zorg, maar dit toevertrouwen aan de behandelende arts. Als jij in dat geval bent, moet je wens om niet te weten en niet te beslissen, ook gerespecteerd worden.
Het individueel zinvolle
Dialoog tussen arts en patiënt
Bij het gesprek over de vooruitzichten en behandelmogelijkheden moet er een dialoog komen tussen arts en patiënt over de verwachtingen van het verder medisch handelen. Wat hoop je als patiënt met het medisch handelen te bekomen? Wens je een levensverlengende behandeling? Of verwacht je vooral meer levenskwaliteit?
Welke invloed heeft de ziekte op hoe je je even wil leiden? Wat is voor jou essentieel om over een betekenisvol herstel te kunnen spreken? Kunnen we medisch tegemoet komen aan die verwachtingen? Zo ja, hoe realistisch is dit en wat zijn de mogelijke voor- en nadelen? Ook hier ligt het initiatief om dit te bespreken vaak bij de arts.
Het is belangrijk de gemaakte afspraken tussen arts en patiënt snel te communiceren aan de verpleegkundigen betrokken bij de zorg. De verwachtingen van de patiënt kunnen ook opgenomen worden in het medisch dossier.
Als het niet vlot verloopt
Als de dialoog tussen de arts en de patiënt (of zijn vertegenwoordiger of familie) niet vlot verloopt, is een diepgaander overleg vaak wenselijk. Dat is ook nodig als de doelstelling van de patiënt niet duidelijk of medisch niet haalbaar is. Bij het diepgaander overleg moeten de verschillende partijen betrokken bij de discussie. Het gaat dan om essentiële en dringende beslissingen die bepalend zijn voor het verder verloop van de behandeling van de patiënt. In het beste geval kunnen vragen bedenkingen bij de zinvolheid van medisch handelen aan bod komen op bepaalde vaste momenten, bijvoorbeeld op de wekelijkse teamvergadering.
Behandeling tegen advies van arts in
Als je als patiënt of je vertegenwoordiger een verdere behandeling wil, tegen het medisch advies in van de arts (en mogelijk tegen zijn geweten), dan is de arts niet verplicht om behandelingen te geven die medisch niet zinvol of zelfs schadelijk zijn. De arts kan dan wel doorverwijzen naar een andere arts. De plichtenleer van de arts schrijft voor in dat geval het advies van een andere arts wordt ingewonnen en het resultaat hiervan in het patiëntendossier wordt genoteerd.